Electric Fan : ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੱਖੇ ਲੱਗਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪੱਖਾ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ?
ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੱਖੇ ਲੱਗਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪੱਖਾ ਕਿਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ? ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਾਂਗੇ।
ਤੁਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਹੱਥ ਵਾਲਾ ਪੱਖਾ ਚਲਾ ਕੇ ਹਵਾ ਲੈਣੀ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਛੱਤਾਂ ਨਾਲ ਮੋਟੀ ਚਾਦਰ ਵਰਗੀ ਚੀਜ਼ ਜੋੜੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ-ਪਿੱਛੇ ਹਿਲਾ ਕੇ ਹਵਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਘੱਟ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਸਨ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੱਖਾ 1886 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਇੰਜਨੀਅਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸ਼ੂਏਲਰ ਸਕਾਟ ਵ੍ਹੀਲਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1882 ਵਿੱਚ, ਵ੍ਹੀਲਰ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੱਖੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਦੋ ਬਲੇਡ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਓਪਨ ਮੋਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਪੱਖਾ ਫਿਰ ਡਾਇਰੈਕਟ ਕਰੰਟ (DC) ‘ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਦੋਂ “ਬਜ਼ ਫੈਨ” ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਪੇਟੈਂਟ ਦਫਤਰ ਨੇ 24 ਫਰਵਰੀ, 1885 ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸਦੀ ਕਾਢ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸਕਾਟ ਵ੍ਹੀਲਰ ਦਾ ਇਹ ਫੈਨ ਕਾਫੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਮਰੀਕੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਮੋਟਰ ਕੰਪਨੀ ਕ੍ਰੋਕਰ ਐਂਡ ਕਰਟਿਸ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਛੱਤ ਵਾਲੇ ਪੱਖੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੱਖੇ ਬਣਾਏ ਗਏ। ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਸ ਪੱਖੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਰ ਦੀ ਵੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ ਗਈ ਸੀ।
1890 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਡੀਸੀ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਬਜਾਏ ਏਸੀ ਪਾਵਰ ਸਪਲਾਈ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਪੱਖੇ ਹੋਰ ਆਮ ਹੋ ਗਏ। 1800 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਓਵਰਹੀਟਿੰਗ ਇੱਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ।
ਸਕਾਟ ਵ੍ਹੀਲਰ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੱਖਾ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਐਲੀਵੇਟਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫਾਇਰ ਇੰਜਣ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ। ਉਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਮੋਟਰ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸ਼ੀਅਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ‘ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵੋਟਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਸਕਰਣ ਜੋ ਹੁਣ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵ੍ਹੀਲਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕ੍ਰੋਮਪਟਨ ਗ੍ਰੀਵਜ਼, ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰੀਵਜ਼ ਕਾਟਨ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਕ੍ਰੋਮਪਟਨ ਪਾਰਕਿੰਸਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਂਝੇ ਉੱਦਮ ਨੇ 1906 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੱਖਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਛੱਤ ਵਾਲੇ ਪੱਖੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗਾ ਸੀ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਉਸ ਪੱਖੇ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
